poniedziałek, 15 lipca 2013

Plebiscyt - Volksabstimmung 1920. Wystawa. Cz. 2




    W sierpniu 2011 roku odbyła się mała wystawa w Tabularium części mojej kolekcji dotyczącej Plebiscytu na Powiślu. Prezentowana była lokalna prasa, pocztówki, znaczki pocztowe, plakaty propagandowe, mapy i inne ciekawostki związane z głosowaniem. Kto nie odwiedził tej wystawy, nic straconego. Pomału będę przedstawiał wszystkie materiały w swoim wirtualnym muzeum.  Dodam, że wystawy moich zbiorów w Tabularium miały być cykliczne, ale niestety  kierownictwo zrezygnowało z tego projektu. 


Oto krótka fotorelacja z wystawy


































Ps. Wybaczcie za kiepską jakość zdjęć, marny ze mnie fotograf :)


c.d.n.


czwartek, 11 lipca 2013

Plebiscyt - Volksabstimmung 1920. Cz. 1




    Dziś 11 lipca 2013 roku obchodzimy 93 rocznicę plebiscytu, z tej okazji otwieram nowy cykl historyczny związany z tym wydarzeniem. Będę opisywał w nim już znane i nieznane fakty oraz prezentował między innymi swoje zbiory pochodzące z tego okresu. 




Dziecko Plebiscytu, nowa  lokalna gazeta
Deutsche Weichsel - Zeitung z dnia 10.07.1920 roku
Na pierwszej stronie u dołu widzimy duży napis:
Plebiscyt w Prusach Zachodnich 11 Lipiec 1920
(Jest to niezwykle unikatowy eksponat!!!)

    źródło: zbiory prywatne




   11 LIPIEC 1920

    PLEBISCYT NA POWIŚLU

   


  Klęska Niemiec w I wojnie światowej i powstanie niepodległego państwa polskiego w 1918 roku wywarły poważny wpływ na postawę ludności polskiej na Warmii, Mazurach i Powiślu. W Traktacie Wersalskim, podpisanym 28 czerwca 1919 roku, wyznaczono dwa plebiscyty dotyczące Polski. Jeden z nich miał się odbyć na Warmii, Mazurach i Powiślu. Ludność zamieszkująca te tereny miała zdecydować, czy ziemie zostaną przyłączone do państwa polskiego, czy pozostaną w granicach Prus Wschodnich.

Dnia 17 lutego 1920 do Kwidzyna przyjechała Komisja Międzysojusznicza. Przewodniczącym komisji w okręgu kwidzyńskim został przedstawiciel Włoch generał Angelo Pavia, w poszczególnych komisjach zasiadali: Henry Beaumont z Wielkiej Brytani, hrabia Rene de Cherisey z Francji Morikazu |Ida z Japonii. 


Przewodniczący Komisji Włoch - Angelo Pavia

                                źródło: Stadtarchiv Celle



Skład Komisji 
Od lewej: pułkownik Fernando Po (komendant wojsk Włoskich),
Henry Beaumont (Brytyjczyk), Angelo Pavia (przewodniczący),
hrabia Rene de Cheisey (Francuz), Morikazu Ida (Japończyk).

                                źródło: Stadtarchiv Celle


Z Komisją przybył też kontyngent wojsk koalicyjnych (batalion włoski i pluton francuskich  i sztab urzędników). Ich zadaniem było zapewnienie pełnej swobody i pilnowanie porządku na terenach objętych głosowaniem.




Formacja paradna włochów na Flottwellplatz 
(obecnie Pl. Plebiscytowy)

                                źródło: Stadtarchiv Celle





Pamiątkowa fotografia 
niemieckich, francuskich, włoskich oficerów 
z okazji festiwalu włoskiego pułku. 
Dawna Unteroffizier - Schule (szkoła podoficerska).

                                              
                     źródło: Stadtarchiv Celle




Festiwal włoskiego pułku

                                 źródło: Stadtarchiv Celle




Fotografia pamiątkowa

                                źródło: Stadtarchiv Celle


Komisja utworzyła cztery departamenty: wewnętrzny, finansów, sprawiedliwości i komunikacji (poczta, telefon, telegraf, taryfy). Gorąco przyjęta przez Polaków Komisja Międzysojusznicza zajęła gmach mieszczący się przy Flottwellplatz (obecnie Sąd Rejonowy).




                                źródło: Stadtarchiv Celle



Przemówienie ministra spraw wewnętrznych Prus Pana Severina z gmachu Ziemstwa Zachodnio pruskiego z okazji drugiej rocznicy referendum w 1922 roku (według źródła).

                                 źródło: "Bildband Stadt und Kreis Marienwerder"




Przemówienie Pana Severina z balkonu budynku
Ziemstwa Zachodnio pruskiego, w którym w czasie plebiscytumieściła się Komisja...

                                         źródło: "Bildband Stadt und Kreis Marienwerder"



W tym czasie też przybyli na Powiśle wybitni przedstawiciele świata kultury: poeta Jan Kasprowicz, Stefan Żeromski, publicysta i członek KNP w Paryżu Stanisław Kozicki i kompozytor Feliks Nowowiejski, którzy wspierają polską akcję plebiscytową. Natomiast  stronę niemiecką w Gross Weide (Pastwa) i jej okolicach wspierał Rudolf Hoess, późniejszy komendant obozu koncentracyjnego Auschwitz. W Liczu koło Kwidzyna w tym okresie przebywał  książę Aleksander zu Dohna, przedstawiciel jednego z największych rodów w Prusach Wschodnich.  Jego obecność spowodowała duży entuzjazm w śród ludności niemieckiej. Ponadto tereny objęte głosowaniem w tym Marienwerder odwiedzało wiele innych prominentnych gości oraz dziennikarzy z Europy oraz innych kontynentów.



                                


Przyjazd uprawnionych do głosowania
dworzec kolejowy

 źródło: "Bildband Stadt und Kreis Marienwerder"





20.08.1920 do Marienwerder koleją przyjeżdża 
vice kanclerz Dr. Heinze i minister spraw wewnętrznych Severin

                                źródło: Stadtarchiv Celle



                                


Przed głosowaniem odbywało się wiele 
wieców i pochodów.
Oto jedne z nich na Rynku Starego Miasta

                                            źródło: "Bildband Stadt und Kreis Marienwerder"



 źródło: zbiory prywatne





W okresie plebiscytu ulice miasta zostały 
przystrojone girlandami, flagami oraz 
innymi dekoracjami co widać na poniższych
fotografiach
Rynek Starego Miasta
wraz z zdobycznymi armatami w wojnie 
niemiecko - francuskiej 1871

                               źródło: Stadtarchiv Celle



Breite Strasse (obecnie ul. Bat. Chłopskich)

                                źródło: Stadtarchiv Celle




Marienburger Str. (obecnie ul. Brat. Narodów)

                                   źródło: Stadtarchiv Celle





   Plebiscyt odbył się 11 lipca 1920 r. Jego wyniki były dla Polski były fatalne. W okręgach olsztyńskim i kwidzyńskim za przyłączeniem do Polski opowiedziało się zaledwie 3,4 % uprawnionych do głosowania. 



Przyczyn klęski należy się dopatrywać w następujących punktach:

- Państwo niemieckie przed plebiscytem prowadziło zmasowaną akcję propagandową, dysponując środkami o wiele większymi niż środowiska polskie. 

- Prawo do głosowania otrzymali wszyscy, którzy urodzili się na terenie plebiscytowym. W dniu plebiscytu na tereny sporne przywożono z Niemiec specjalne wycieczki osób urodzonych lecz niezamieszkujących już na tych obszarach. 

- Na terenach objętym głosowaniem mieszkało dużo więcej Niemców niż Polaków, poza małymi wyjątkami.

- Pogrążona w wojnie polsko-bolszewickiej Polska nie poświęciła zbyt wiele czasu i uwagi na akcję propagandową. Ofensywa Bolszewików i ciągłe zagrożenie państwa polskiego było skrzętnie wykorzystywane przez propagandę niemiecką określającą Polskę jako państwo sezonowe i niezapewniające swoim obywatelom bezpieczeństwa.


Na obszarze Powiśla ostatecznie do Polski przyłączono zaledwie kilka wsi: Małe Pólko, Nowe Lignowy, Kramrowo, Bursztych i Janowo nazwane Rzeczpospolita Janowska lub Mała Polska, sześć łąk nadwiślańskich, port rzeczny w Korzeniewie, przyczółek mostowy na Wiśle pod Opaleniem oraz dworzec w Gardei. Warto wspomnieć też o kilku innych wsiach: Dubiel, Tychnowy, Szadowo. Tu za Polską oddano zdecydowanie więcej głosów, ale z przyczyn czysto technicznych nie mogły być przyłączone do Polski.


c.d.n.



poniedziałek, 8 lipca 2013

Warto przeczytać... "Prowincja"





    Prowincja - Kwartalnik Społeczno - Kulturalny Dolnego Powiśla i Żuław

Dla większości z Was jest chyba dobrze znany, a kto jeszcze nie miał styczności z powyższą publikacją to gorąco polecam do zapoznania się z lekturą. W maju ukazał się jedenasty numer w którym znajdują się między innymi artykuły ziomków z Kwidzyna. Jerzy Kosacz opisuje kurort pod Bądkami - Friedrichsbad, Bogumił Wiśniewski jest na tropie celi bł. Doroty oraz mój artykuł o losach rodziny Isakowitz. Ponadto jest wiele innych ciekawych artykułów i opowieści autorstwa ludzi z pasją.










Piątego lipca odbyła się w Sztumie promocja 12-tego numeru Prowincji. Wszystkim zainteresowanym gorąco polecam :)